Տնտեսական խնդիրը միակ խնդիրն է մարդու կյանքը և գոյությունը ապահովելու համար, և որչափ ծանր արժեք ունի այս խնդիրը, որչափ մարդը անքակտելի կապված է նորա հետ, այնքան դժբախտ է եղել այղ խնդրի ճակատագիրը։ Նա դարձել է մի քար, որի վերա մարդը քանի՛ և քանի՛ անգամ գայթակղեցավ։
Վերջին անգամ գոռաց նա՝ «կեցցե՛ ազատություն, կեցցե՛ հավասարություն, կեցցե՛ եղբայրություն»:
–Կեցցե՛, կեցցե՛,– հնչեցին ամեն կողմից բյուրավոր արձագանք։
Պատնեշներ շինեցին, փողոցների սալահատակները կողոպտեցին, աղաղակ, խռովություն։
–Ի՛նչ բանի վերա եք։
–Չե՞ս տեսնում. ազատություն, հավասարություն, եղբայրություն, կեցցե՛։
–Կեցցե՛, կեցցե՛։
–Թո՛ղ կենան, թո՛ղ ապրին օդի մեջ,
– ասաց մինը, որի աչքերը ավելի հեռատես էին։
–Ինչպե՞ս, թշվառական դու... Վայրկյանի մի... Եվ շանսատակ կլինիս հարվածիս տակ, եթե կեցցեներ չգոռաս։
–Կեցցե՛, կեցցե՛:
–Այո՛, այդպես, կոպիտ... Անկիրթ... Մինչև այժմ չե՞ս հասկցել, որ աշխարհը լուսավորվել է և չէ կարող այլևս բռնության տանել...
–Մի՛ բարկանար, աղաչում եմ, մի հարցմունք...
–Այժմ կեցցեից ավելի ուրիշ բան չէ կարելի խոսել, կեցցե՛։
–Կեցցե՛,– ասաց խեղճ մարդը և հեռացավ հրապարակից: Տարին չորս եղանակ ունի, իսկ մարդկային կյանքը՝ բյուրավոր չորսեր։ Այն օրերը լոկ կեցցեի եղանակ էին, և ուրիշ բանի վերա խոսողը՝ մահի պարտավոր։ Մի քանի օրից հետո, երբ արդեն ազատությունը, հավասարությունը և եղբայրությունը նստել էին արքայական գահի վերա, երբ բոլոր փողոցները և տուները, մինչև անգամ այս անբան գոյությունքը՝ կարմիր ներկերով և խոշոր տառերով, անբարբառ, գոռացել էին բյուրավոր կեցցեներ, երկու մարդ հանդիպեցան միմյանց մի անկյունում։
Նալբանդյան Մ., Երկրագործությունը որպես ուղիղ ճանապարհ// Երկեր, Երևան, «Սովետական գրող», 1985, էջ 458-522
ամբողջական տարբերակը՝ http://publishing.ysu.am/files/Sociologia.pdf